مطابق آنچه از آموزه‌های دین اسلام، و روایات امامان معصوم -که درود و سلام خداوند بر آنان باد- بدست می‌آید، باید تمام  حاجات و نیازهای  خود را از خداوند خواست چنان که خداوند به حضرت موسی می‌فرماید "یَا مُوسی سَلنِی کُلَّما تَحتَاجُ اِلَیهِ حَتَی عَلَفَ شَاتِکَ وَ مِلحَ عَجِینِک" (1) ای موسی هرچه نیاز داری از من بخواه حتی علف گوسفندت و نمک غذایت را.

اینجا پرسشی در ذهن نقش می‌بندد که، پس اگر در تمام خواسته‌های خود دست به دعا شویم جایگاه عوامل و سببهای طبیعی که همگی تأثیر آن را در تمام زندگی خود دیده‌ایم، چه می‌شود؟ به بیانی دیگر، آیا "در خواست" از خداوند اثر "مه و خورشید و فلک" را از بین می‌برد؟

آیا باید تأثیر دارو را در بهبود بیماری نادیده گرفت و برای شفای آن صرفاً دست به دعا شد؟

ابتدا به طبیعت و علل طبیعی نگاهی می‌اندازیم ؛ آنچه در نگاه اول البته از دریچه‌ی پاسخ بر این سوال به دست می‌آید این است که خود طبیعت ساخته‌ی خدا و منشأ‌ اثر بودن آن به اراده او بوده است و همه مطابق حکمت خداوند بجا آفرید شده و مؤثر گشته‌اند و معنا ندارد که خداوند خود آنچه را که آفریده و اثر داده را باطل کرده و از بین ببرد.

جواب سوال هم همینجاست ، بله درست است که "مه و خورشید و فلک در کارند" اما نباید ازین نکته غافل شد که این عوامل طبیعی خود علل متوسط و به منزله رابطی میان علت اصلی و معلولند، و سبب واقعی، خدایی است که "مه و خورشید و فلک" را آفریده و منشاه اثرشان ساخته است.

آنچه موجب خطای ما در این میان گشته است، اُنس ما به اثر عوامل طبیعی است، مایی که بارها و بارها شوری نمک را چشیده‌ایم، پنداشته‌ایم که نمکین گشتن مذاقمان در واقع ازوست، غافل از آنکه خدا نمک را شور آفرید.

آنچه به یاری این مدعا می آید آنجاست که هرگاه خدا بخواهد این عوامل میانی اثر خود را باخته و حتی خاصیت ضدش را بر خود گرفته است "قُلْنَا یَا نَارُ کُونِی بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَى إِبْرَاهِیمَ گفتیم: ای آتش ، بر ابراهیم خنک و سلامت باش" (2)

برآیند کلام،  نمایان شدن فرمایش امامان معصوم است که: نباید بر علل و اسبابی که می‌شناسیم تکیه کنیم و آنها را علت تام و تمام بدانیم، بلکه باید فراموشمان نشود که در پشت آن، دست قدرتمندی است که طبیعت را وسیله نیل ما به خواسته‌ها و تمایلاتمان ساخته است.

و باید بدانیم که: "لا مؤثر فی الوجود الا الله، هیچ موثری جز خدا در وجود نیست" و اول باید ازو خواست آنگاه در عللی که می شناسیم سراغ لطف و تفضل او و اجابت خواسته‌ی خود باشیم.

نکته درخور توجه این است که آیا هر آنچه از خدا بخواهیم عطا می‌کند؟ به تعبیری بهتر، چگونه باید از خدا خواست تا حتما اجابت نماید؟

1- مجلسی،‌ محمد باقر، بحار الانوار جلد90، صفحه 303، و نیز حلی، ابن فحد، عدة الداعی، صفحه 98

2- سوره‌ی انبیا، آیه‌ی 69